Հարցրեք ցանկացած հայի այն խորհրդանիշների մասին, որոնք սահմանում են նրանց մշակույթը, և նուռը, անկասկած, առաջիններից մեկը կլինի, որը կհիշատակվի։ Այս վառ պտուղը խորը արմատներ ունի հայկական պատմության, ավանդույթների և առօրյա կյանքի մեջ՝ հանդիպելով ամենուր՝ հին առասպելներից մինչև ժամանակակից արվեստ և խոհանոց։
Բայց ի՞նչն է նռանը տալիս այդպիսի հատուկ տեղ հայերի սրտերում։
Նշանակությունը դիցաբանության մեջ
Հայկական դիցաբանության մեջ նուռը դիտվում է որպես բերրնության, բարգավաճման և հաջողության խորհրդանիշ։ Ավանդաբար, հարսանիքներին հարսները նուռ էին նետում գետնին, թողնելով, որ նրա սերմերը ցրվեն. այս ծեսը, ինչպես հավատում էին, օրհնում էր զույգին բազմաթիվ երեխաներով։
Պտուղը կրում է նաև ավելի խորը խորհրդանիշ, որը կապված է ժամանակի ընթացքի հետ։ Հաճախ ասում են, որ նուռը պարունակում է 365 կամ 366 սերմ, որոնք ներկայացնում են տարվա յուրաքանչյուր օրը։ Արդյունքում այն դարձավ կյանքի լիարժեքության և կյանքի շրջապտույտի հիշեցման խորհրդանիշ։ Իր բնական օգտակար հատկությունների շնորհիվ նուռը նաև համարվում էր, որ պաշտպանում է մարդկանց հիվանդություններից և նույնիսկ վանում է չար ոգիներին։
Նուռը հայկական արվեստում և մշակույթում
Դարերի ընթացքում նուռը մեծ տեղ է գտել հայկական արվեստում, գրականության և կրոնական խորհրդանիշների մեջ։
Համաշխարհային ճանաչում ունեցող հայ կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովն իր գլուխգործոցում՝ «Նռան գույնը» ֆիլմում, նուռն օգտագործել է որպես կենտրոնական տեսողական խորհրդանիշ, որը պատմում է հայ բանաստեղծ Սայաթ-Նովայի մասին և ներկայացնում է Հայաստանի մշակութային ոգին։
Հայտնի հայ նկարիչները, ինչպիսիք են Մարտիրոս Սարյանը, հաճախ իրենց աշխատանքներում ներառել են նուռը։ Նրա «Նռան ծառի տակ» կտավը պատկերում է պտղի գեղեցկությունն ու կարևորությունը հայերի առօրյա կյանքում։
Նույնիսկ վաղ միջնադարից մեզ հասած հայկական հին ձեռագրերը հաճախ պարունակել են նռան պատկերազարդումներ։ Քրիստոնեության մեջ պտուղը հաճախ օգտագործվել է որպես հարության և Քրիստոսի արյան խորհրդանիշ, ինչը այն առանձնապես նշանակալի է դարձրել Հայաստանի համար՝ որպես քրիստոնեությունը պետական կրոն ընդունած առաջին երկրի։
Այսօր նռան պատկերները ամենուր են Հայաստանում՝ զարդերին, կավե իրերին, նկարներին, հուշանվերներին և նույնիսկ Հայաստանի զբոսաշրջության պետական կոմիտեի լոգոյում՝ խթանելով ազգի ժառանգությունը։
Նռնենին որպես հայկական խոհանոցի սիրված մաս
Հայերը ոչ միայն հիանում են նռներով, այլև ամեն օր վայելում են դրանք։ Սերմերը սովորաբար ավելացվում են աղցաններին, մսային ուտեստներին և աղանդերներին՝ առաջարկելով վառ գույնի և թթվաշաքաղցր համի շիթ։
Նուռը մաքրելը հաճախ ընտանեկան զբաղմունք է, որը հատկապես հետաքրքիր է երեխաների համար։ Թեև սերմերը առանձնացնելը որոշ համբերություն է պահանջում, այն ուրախալի գործընթաց է, որը մարդկանց միավորում է։
Բացի թարմ ուտելուց, հայերը նաև պատրաստում են ավանդական նռան գինի՝ կիսաքաղցր, բուրավետ ըմպելիք, որը դարձել է այցելուների համար պարտադիր փորձելու բան։ Նույնիսկ պտղի կեղևն է արժեքավորվում՝ օգտագործվելով սերնդեսերունդ փոխանցվող բնական միջոցներում։
Եզրակացություն
Նուռը հայերի համար պարզապես միրգ չէ, այն կյանքի, ուժի և ավանդույթների հզոր խորհրդանիշ է։ Անկախ նրանից՝ այն տեսնում են արվեստի գործում, վայելում ընտանեկան սեղանին, թե կրում որպես փոքրիկ կախազարդ, նուռը շարունակում է ներկայացնել հայկական ոգու հարստությունն ու տոկունությունը։
